Na de blog over de beroemde Fabergé eieren ben ik tijdelijk in Russische sferen gebleven en heb even stilgestaan bij de gemalin van tsaar Alexander II (1818-1881). Bij mijn weten is Maria Alexandrowna (1824-1880) als tsarina niet zo spraakmakend geweest, maar als toonaangevende dame van de Russische High-Society des te meer. Neem nou het portret dat Franz Xaver Winterhalter van haar heeft vervaardigd.
Het is zomer 1857, als Winterhalter naar Bad Brückenau reist voor het vervaardigen van 2 portretten. Tsaar Alexander II en zijn vrouw Maria Alexandrowna verblijven daar ” incognito” met een staf van 200 personen ! Voor hun gezondheid, op familie-bezoek – de tsarina was tenslotte van Duitse afkomst- en… om zich te laten portretteren. Het portret van de tsaar is in de loop der tijd verloren gegaan, i.t.t. dat van zijn vrouw. Mede afhankelijk van je invalshoek is zij nog altijd te bekijken of te bewonderen in de Hermitage in St .Petersburg. Persoonlijk neig ik naar bewondering: vooral voor het vakmanschap waarmee Winterhalter de persoon Maria Alexandrowna heeft geportretteerd. Contrastrijk als je de kostbare kleding afzet tegen de sobere achtergrond. Tegelijkertijd sober qua kleurstelling. Het lijkt immers bijna een monochroom portret met voornamelijk wit-, creme- en bruintinten. En dan de intense stof-uitdrukking van de verschillende materialen. Tule, zijde, kant, parels, en goud vormen de ondersteuning van dit vorstelijke portret!
Het portret valt ook zeer in de smaak aan het Russische hof. Zo laat de tsarina onder meer een van haar hofdames, Gravin Tolstoi, een uitgebreide dankbrief aan Winterhalter sturen, waarin een aantal zeer positieve bewoordingen staan als “zeer enthousiast” en “verrukt over het resultaat”.
Feit is ook dat Winterhalter nog datzelfde jaar door de tsaar de St. Anna- orde 3e klasse krijgt uitgereikt voor bewezen diensten. Een groot eerbetoon aan een boerenjongen die op 20 april 1805 het levenslicht zag in een klein dorpje in het Zwarte Woud in Duitsland, en waarvan de verwachtingen niet hoog waren….
Echter in 1857 is Winterhalter al uitgegroeid tot een veelgevraagd portretschilder van -met name- de mondiale High-Society. Zijn grote doorbraak als schilder kwam precies twintig jaar daarvóór, toen hij in 1837 met succes aan de beroemde Parijse Salon deelnam. Zijn schilderij “Decamerone” werd toen bekroond met de eerste prijs! Nadat de Franse koning Louis-Philippe hem daarna van een aantal portret- opdrachten voorzag, raakte zijn carriere in een stroomversnelling. Weldra kan hij zijn eigen atelier openen waarin talloze leerlingen worden opgeleid om verschillende versies te vervaardigen van zijn meest succesvolle meesterwerken. Daarbij schuwt hij de moderne technieken niet: door gebruik te maken van lithografische vermenigvuldiging, kan ook het grote publiek in aanraking komen met zijn kunst!
In de nalatenschap van de Engelse koningin Victoria bevonden zich meer dan 100 kunstwerken van de hand van Franz Xaver Winterhalter, en ook aan het Oostenrijkse hof was hij geen onbekende…..
Wie kent immers niet zijn beroemde portret van keizerin Elisabeth, (in de volksmond Sissi genaamd) in gala-kleding, dat nog altijd vele duizenden bezoekers naar Wenen trekt. Meer over Winterhalter bij de Histotainmentlezing over koningin Victoria (lezing 20) en de High-Society (lezing 11).
Bronvermelding schilderijen: Franz Xaver Winterhalter: Maler im Auftrag Ihrer Majestät. Stuttgart 2015